Laravel 5 .env ile Database Bağlantısı

Forumda kod paylaşılırken dikkat edilmesi gerekenler. (Lütfen okuyunuz.)

Laravel 5 .env ile Database Bağlantısı

pellempus

Merhaba arkadaşlar,

Laravel 5 konusunda hala bilgi eksiklileri ve kafa karışıklıkları var. Bunlardan en önemlisi .env dosyası nedir, Veritabanına nasıl bağlanırım, localhost ya da hosting için ne ayar yapmalıyım gibi. Aslında çok kolay.

Laravel ilk kurduğunuzda ana dizinde .env.example isimdi bir dosya ile gelir. Bu dosya işlevsizdir. Ancak silmeyin, bunu sonra kullanacağız.

Localhost için Veritabanı bağlantısı:

phpmyadmin ile "Deneme" isimli bir veritabanı oluşturduğunuzu varsayalım. XAMPP kurarsanız değiştirmediğiniz sürece kullanıcı adı "root" dur ve bağlantı için şifre gerektirmez,
Ek olarak "deneme" isimli veritabanını yaratmadan önce "utf8_unicode_ci" seçin.

config/database.php içerisinde mysql varsayılan (default) olarak gelir, Sizde mysql kullanıyorsanız ayarları için şurayı değiştirin.

'mysql' => [
 'driver' => 'mysql',
 'host' => env('DB_HOST', 'localhost'),
 'database' => env('DB_DATABASE', 'deneme'),
 'username' => env('DB_USERNAME', 'root'),
 'password' => env('DB_PASSWORD', ''),
 'charset' => 'utf8',
 'collation' => 'utf8_unicode_ci',
 'prefix' => '',
 'strict' => false,
 ],

Bu kadar.... Laravel 5 .env dosyası bulamadığı için buradaki sağ kısımda kalan ayarları kullanacak. Localhost'ta iken tek yapmanız gereken bu. Tavsiye olarak config/app.php içinde debug modunu true yapınız. Bu şekilde hatalar konusunda detay alırsınız....

PRODUCTION için VERİTABANI ayarları:

Sitenizi yayınlamaya karar verdiniz. Şimdi .env dosyasını kullanalım. Ana dizindeki ..env.example dosyasının bir kopyasını alın ve ismini .env olarak değiştirin. En başında nokta olacak.İçerideki ayarlar şöyle olacak:

APP_ENV=production
APP_DEBUG=false
APP_KEY=SomeRandomString
DB_USERNAME=Sunucuda_Olusturdugunuz_Veritabani_Adi
DB_USERNAME=Sunucuda_Olusturdugunuz_Veritabani_Kullanıcı_Adi
DB_PASSWORD=Sunucuda_Olusturdugunuz_Veritabani_Kullanıcı_Sifresi

Artık sunucuda kullanabilirsiniz. env ayarları gördüğünüz gibi çok kolay. Laravel ilk bu dosyayı bakar ve buradaki db ayarlarını kullanır...

.env ayarları ile ilgili NOTLAR:
1-Config/app içinde debug mode true olarak değiştirdiyseniz, ya onu false yapn, ya da 'debug' => env('APP_DEBUG'), olarak tekrar eski haline döndürün ki buradaki "APP_DEBUG=false" ile sonucuda debug mod devre dışı kalabilsin.
2- APP_KEY=SomeRandomString için key girmeniz gerekmiyor. Çünkü kurulumda laravel bir key oluşturuyor ve onu kullanmaya devam ediyor sanırım.
3-Unutmayın .env.example dosyası ana dizindedir ve .env dosıasını da aynı yere kopyalayın.
4-local ve production modları için local.env ve production.env yaratabilirsiniz. Eğer böyle yaparsanız config içinde hiçbir değişklik yapmanıza gerek kalmaz. Bunu da 2. YOL olarak aklınızın bir köşesinde tutun.

Kolaylıklar dilerim

ADMİN YA DA MODERATÖR İÇİN NOT:
Konuyu yanlış yere açmışım, Laravel 5.x SSS bölümüne taşırsanız sevinirim. Böylelikle daha faydalı olur.

mgsmus

env dosyası local için kullanılmalı çünkü production için gerekli bir dosya değil. Bu yüzden .gitignore içerisinde yer almaktadır.

pellempus

Ben githuba proje yüklemeyi ya da github üstünden deploy etmeyi anlatmadım.

Production için neden kullanılmaz? Herkes github, digitalocean ya da forge üstünden site yüklemiyor.

Şu anda shared hosting'e nasıl laravel yüklenir konusunu yazıyordum, bu önbilgi niteliğinde bir konuydu. Orada da değindiğim gibi konumuz nasıl Zuckerberg olur da Facebook gibi siteler açar, Github, Vagrant Chef, Forge, DO kullanıp pro olmanın dibine vururuz değil, yeni başlayan ve basit bir site açmak isteyenler için 3 dolar ile shared hosting'de nasıl Laravel sitesi açarız konusu. FileZilla ile...Bu durumda üst dizinde yer alan (public_html dışında) bir dosyanın .env yada database.php olması farketmez, tercih meselesi.

Neden Forge, DO taraftarı değilsin dersen. Ben rails kullanıcısıym. Büyük bir projem varsa zaten Laravel kullanmıyorum, Laravel'e ihtiyacım olan tek yer düşük trafikli basit siteler yapmak istediğim zamanlar. Yani shared kullanmak istediğim zamanlar. Çünkü shared ile Rails kullanma ihtimalim yok ama Laravel ile var.

trueWD

Çok faydalı bir bilgi teşekkür ederim @pellempus:)

obarlas

.env kullanımını laravel kendi dökümantasyonunda üstün körü anlattığı için çok muğlak bir konu, ama özetlemek gerekirse config dosyalarının tamamını production sunucusunda kullanacakmış gibi yapılandırmalısınız. lokalde deneme / yamulma sürümünü kullanmak için ise lokale uygun ayarlarınızı ise .env dosyası içerisinde tanımlamalısınız.

en basiti mail.php içerisinde production sunucusunda maillerin gitmesini istiyorum ama lokalde çalışırken benim için mail şablonlarının doğru doldurulup doldurulmadığı önemli ve mailbox'ımı da boşu boşuna test mailleriyle doldurmak istemiyorum[1], o yüzden mail.php içerisindeki pretend ayarı ile ilgili satır şöyle iken;

'pretend' => false,

ben şöyle düzenledim;

'pretend' => env('MAIL_PRETEND', false),

böylece mail gideceği zaman sadece laravel'in lokal loguna şu eposta adresine mail yolladım diye bir satır düşüyor. .env dosyasına ise şu satırı ekledim;

MAIL_PRETEND=true

.env dosyasını uzak sunucuya yollamadığım için de herşey config'de tanımladığım gibi çalışıyor ve mailler olması gerektiği gibi gidiyor.

github konusuna gelirsek; elbette herkes github vs kullanmıyor, ancak bir şeyi kullanıyorsanız veya öğretiyorsanız doğrusunu öğretmekte fayda olduğunu düşünüyorum çünkü bugün laravel kullanan yarın github da kullanacak. ayrıca github kullanmasanız bile mutlaka git kullanın, hem öğrenmiş olursunuz hem de yaptığınız değişiklikleri ctrl-z ile geri almak yerine yaptığınız değişiklikler üzerinde ileri geri hareket edebilir, bir yaptığınız değişikliği başka bir yerde kolayca kullanabilirsiniz. .git kullanıyorsunuz diye kodunuzu github'a açık olarak yüklemek zorunda değilsiniz, github yerine bitbucket kullanarak kendinize özel depo kullanabilirsiniz ve uzaktaki sunucuya ftp ile değişmiş dosyaları tek tek arayıp yüklemek yerine commit ettikten sonra tek seferde kolayca yükleyebilirsiniz, tek yapmanız gereken laravel'in kurulu olduğu klasörde "git pull" komutunu çalıştırmak. .git sisteminin avantajları tahmin ettiğinizden çok çok daha fazla, tekrar ediyorum; nasıl çalıştığını mutlaka öğrenin ve sık sık commit edin.

[1] bu konuda çok güzel mail test sunucuları var, bir tanesi mailgun.com ki çok pratik, tavsiye ederim.

evrend

mgsmus wrote:env dosyası local için kullanılmalı çünkü production için gerekli bir dosya değil. Bu yüzden .gitignore içerisinde yer almaktadır.

Bu noktada size katılmıyorum. .gitignore içerisinde bulunan bir dosya production'da kullanılabilir. Zaten production'da kullanılacağı için ÖZELLİKLE .ignore içerisinde bulundurulmalıdır ki insanlar projenizin kritik bilgilerini(username, pw vb.) görmesin diye.
http://laravel.gen.tr/docs/configuration#environment-configuration

pellempus

Bilgiler için teşekkür ederim @obarlas, MAIL_PRETEND olayını bir deneyeceğim. Daha bu sabah inbox temizlerken acayip isimlerden gelen mailler buldum, kimdir nedir derken zaman zaman kendime attığım, çoktan unuttuğum test mailleri olduğunu gördüm

.env konusunda ben tam tersini düşünüyorum. Nedenini açıklayayım. Kendimi tekrar gibi olacak ama Laravel PHP dünyasının Rails'ini yaratmaya çalışıyor. Bu env olayı zaten Rails programlama da kullandığımız bir olaydı ve genellikle public repolarda kullanım için düşünüldü... Laravelde aynı mantıkla bu özelliği getirmiş olmalı.

Github'a public proje yolladığın zaman insanlar production şifre göstermek istemiyor. Öte yandan da projeyi indiren herkesin localhostta rahatlıkla çalıştırmasını istiyor (yani kullanıcı adı: root, şifre yok. bu genelde herkeste aynıdır)
Bu yüzden config. php içinde localhost ayarları tutulur. Production şifreleri ise .env içinde tutulur ve bu dosya gitignore ile githuba yüklenmez.

Eğer sizin ya da daha önceden mgsmus'un da belirttiği gibi yaparsak, yani config.php içine product şifreleri yazıp, lokal ayarları env içinde tutarsak githuba product şifreleri yollayıp lokal şifreleri saklı tutacağız. Ha eğer ki private repomuz varsa tamam sorun yok.
Ama ya public repolar? Umarım açıkllayabilmişimdir.

Dediğiniz gibi amaç doğru yolu öğrenmekse, bence .env dosyalarını bu şekilde kullanmalıyız.

radiva

Merhaba,

1. laravel 5 kurdum.
2. config>database.php dosyasına veritabanı bilgilerini girdim.
3. php artisan migrate komutunu calıstırdım ve hata aldım.
4. .env dosyasına veritabanı bilgilerini girdim.
5. php artisan migrate çalıştı.

daha sonra;
1. php artisan migrate:rollback
2. .env dosyasını sildim.
3. php artisan migrate çalıştırdım ve bana bunun gerçekten bir production app. olup olmadığını sordu.

Sonuç
Laravel kurulduğunda .env dosyası ile birlikte geliyor. Localde kullanmak istiyorsak .env dosyasını kullanacağız, product. olarak kullanmak için .env dosyasını silip database.php dosyasını kullanacağız.

pellempus

1. laravel 5 kuruyorum.
2. config>database.php dosyasına lokal veritabanı bilgilerini giriyorum.
3. php artisan migrate komutunu calıstırıyorum, hata almıyorum.

Bir şeyi yanlış yapıyorsunuz.

NOTLAR:
1- .env dosyası oluşturmadığınız sürece Laravel varsayılan olarak production mod kullanır. O uyarı mesajına aldırmayın. Sanırım bir çok kişi bu mesajı yanlış algılıyor... 2. denemenizde aldığınız mesaj env dosyasını sildiğiniz için sizi production modda varsayıyor. Bunun anlamı env dosyasını bulamamasıdır, sizin doğru yaptığınızı ve database.php nin production mod için kullanılması gerektiğini göstermez.

2- Git kullanmıyorsanız, private reponuz varsa ya da doğrudan paylaşımlı sunucuya yüklüyorsanız Production şifrelerini database.php içinde yazmanızın hiçbir sakıncası yoktur. .env sadece public repolar için güvenlik amaçlı kullanılır.

evrend

Laravel'in gurularından Matt Stauffer'ın verdiği bir örnek aşağıdadır. Production diye bir environment'a ihtiyaç|gerek varsa ve bununla bir şeyler değişecekse nerede değişecek? Kimse illa böyledir diyemez. Ben sadece production içinde kullanılabileceğini savunuyorum. Yoksa zaten isteyen istediği gibi kullanabilir. Çalışıyorsa sorun yok.

Matt Stauffer'ın Bloğundan

$env = $app->detectEnvironment(array(
 'production' => array('your-forge-staging-server-host-name-here'),
 'local' => array('homestead', '.local')
));

mgsmus

Ben dediğim gibi .env dosyasını local ayarlar için kullanıyorum, config dosyalarını ise production için.
.env dosyasını repoya göndermiyorum.
Diyelim ki public bir repo. O zaman kendi .env dosyamın bir kopyasını içindeki değerleri değiştirerek (ya da silerek) .env.example şeklinde yaparak gönderirim, config içerisinde herhangi bir değişiklik yapmam. Böylece repoyu klonlayan kullanıcı .env.example dosyasına bakarak hangi ayarları yapması gerektiğini bilir, dosya adını .env olarak değiştirerek kendi değerleriyle kullanabilir ve ayrıca production şifre vs. görmemiş olur.

radiva

pellempus wrote:1. laravel 5 kuruyorum.
2. config>database.php dosyasına lokal veritabanı bilgilerini giriyorum.
3. php artisan migrate komutunu calıstırıyorum, hata almıyorum.

Bir şeyi yanlış yapıyorsunuz.

NOTLAR:
1- .env dosyası oluşturmadığınız sürece Laravel varsayılan olarak production mod kullanır. O uyarı mesajına aldırmayın. Sanırım bir çok kişi bu mesajı yanlış algılıyor... 2. denemenizde aldığınız mesaj env dosyasını sildiğiniz için sizi production modda varsayıyor. Bunun anlamı env dosyasını bulamamasıdır, sizin doğru yaptığınızı ve database.php nin production mod için kullanılması gerektiğini göstermez.

2- Git kullanmıyorsanız, private reponuz varsa ya da doğrudan paylaşımlı sunucuya yüklüyorsanız Production şifrelerini database.php içinde yazmanızın hiçbir sakıncası yoktur. .env sadece public repolar için güvenlik amaçlı kullanılır.

laravel 5'i kurduğumuzda .env ve .env.example dosyaları geliyor. ve database.php ayarlasak bile .env dosyası olduğu için database.php dosyasına bakılmıyor ve migrate işlemi sırasında database bağlantı hatası veriyor ve migrate yapamıyor. dolayısıyla ya .env dosyasına veritabanı bilgilerini girmek gerekiyor yada .env dosyasını silmeniz gerekiyor. .env dosyası yoksa production olarak çalışıyor ve database.php dosyasında bağlantı bilgilerini alarak işlem yapıyor.

Dolayısıyla buradan yola çıkarsak .env dosyası local için, database.php dosyası production için.

pellempus

radiva wrote:
pellempus wrote:1. laravel 5 kuruyorum.
2. config>database.php dosyasına lokal veritabanı bilgilerini giriyorum.
3. php artisan migrate komutunu calıstırıyorum, hata almıyorum.

Bir şeyi yanlış yapıyorsunuz.

NOTLAR:
1- .env dosyası oluşturmadığınız sürece Laravel varsayılan olarak production mod kullanır. O uyarı mesajına aldırmayın. Sanırım bir çok kişi bu mesajı yanlış algılıyor... 2. denemenizde aldığınız mesaj env dosyasını sildiğiniz için sizi production modda varsayıyor. Bunun anlamı env dosyasını bulamamasıdır, sizin doğru yaptığınızı ve database.php nin production mod için kullanılması gerektiğini göstermez.

2- Git kullanmıyorsanız, private reponuz varsa ya da doğrudan paylaşımlı sunucuya yüklüyorsanız Production şifrelerini database.php içinde yazmanızın hiçbir sakıncası yoktur. .env sadece public repolar için güvenlik amaçlı kullanılır.

laravel 5'i kurduğumuzda .env ve .env.example dosyaları geliyor. ve database.php ayarlasak bile .env dosyası olduğu için database.php dosyasına bakılmıyor ve migrate işlemi sırasında database bağlantı hatası veriyor ve migrate yapamıyor. dolayısıyla ya .env dosyasına veritabanı bilgilerini girmek gerekiyor yada .env dosyasını silmeniz gerekiyor. .env dosyası yoksa production olarak çalışıyor ve database.php dosyasında bağlantı bilgilerini alarak işlem yapıyor.

Dolayısıyla buradan yola çıkarsak .env dosyası local için, database.php dosyası production için.

@radiva... "Laravel kurduğunuzda .env dosyası yaratılır" demeniz ya denemeden yazdığınızı ya da bilgisayarınızda bir şeylerin yanlış gittiğini gösterir. Ben bir daha denedim. Sıfırdan laravel kurdum

1-Laravel kur
2- config.php aç, localhost ayarları gir.
3- laravel çalışıyor

Sonuç: Laravel kurunca .env dosyasını kurmaz.. .env.example kurar ki bu dosya işlevsizdir.

Bunu üşenmeden deniyorum, niyetim bilgisayarınızda yanlış giden bir şey varsa onu düzeltebilmek, sizi tenkit etmek değil. Dersen ki "Ben her şeyi doğru yapıyorum, bilgisayarımda yanlış giden bir şey yok, tek yanlış sen de", o zaman sana diyeceğim lütfen şunu oku

https://mattstauffer.co/blog/laravel-5.0-environment-detection-and-environment-variables

Ya da ben senin için makaleyi özet geçeyim: Every Laravel app now ships with a default .env.example file

Herkes en kolay gelen yönü kullanmakta serbest, diğer türlü sakıncası olmadığını ben de Evren'de belirttik zaten. Zaten .env dosyası olmadığında Laravelin production modu varsayılan kabul etmesinin ardında yatan neden insanları bu konuda özgür bırakmasıdır ve PHP nin halen ENV olayına tam adapte edilememiş olmasıdır

Mesela Github ve Herokunun birlikte kullanımı, PHP nin biraz yabancı olduğu durum. Basitçe onu da açıklayayım.

Diyelim bir proje yaptınız, bu projeyi de githubda public olarak paylaştınız. Projenin çalışan demosunu da Herokuda barındırıyorsunuz ve Heroku kendiliğinden Github'a göre update ediyor (live deploy). Bu durumda sizin şifrenizin gizli olması gerek, çünkü o şifre herokuda kullandığınız demonun şifresi, yani production şifreler, email şifreler vs... ENV dosyalarının ortaya çıkması bu ihtiyaçla olmuştur ve şifreler koddan ayrılarak ayrı bir yerde tutulmuştur. Hatta Brakeman nedir bilirseniz, production şifreleri config dosyası içine yazan adamı dövdüklerini bilirsiniz

Merak edenler için buyrun detaylı bilgi

https://github.com/engagementgamelab/CivicSeed/blob/master/doc/heroku-environment.md

Başka bir makaleden alıntı:

Keeping Environment Variables Private
Remote git repositories such as GitHub are a place to store and share code. If your project is OPEN SOURCE, any developer will have access to your code. You don’t want to share email account credentials or private API keys with the public. If you’re collaborating on a team with a private git repository, your local settings may not be suitable for all members of the team. In general, you shouldn’t save email account credentials or private API keys to a shared git repository.

radiva

Yazınızı okuyunca laraveli sıfırdan yeni bir klasore compose ettim,
kullandığım komut:
composer create-project laravel/laravel foldername

.env ve .env.example dosyaları default olarak geldi.

(tek amacım öğrenmek ve öğrendiklerimi paylaşmak. niyetim kimseyi tenkit etmek değil.)

siz kurulumu benim gibi mi yapıyorsunuz?

pellempus

radiva wrote:Yazınızı okuyunca laraveli sıfırdan yeni bir klasore compose ettim,
kullandığım komut:
composer create-project laravel/laravel foldername

.env ve .env.example dosyaları default olarak geldi.

(tek amacım öğrenmek ve öğrendiklerimi paylaşmak. niyetim kimseyi tenkit etmek değil.)

siz kurulumu benim gibi mi yapıyorsunuz?

Yaptığım mini bir araştırmadan sonra Eğer Laravel'i composer komutuyla kuruyorsanız .env dosyası kurduğunu öğrendim.
Yani sizde .env kurmasının nedeni composer komutuyla kurmanız.
Ben yeni bir metod olan "laravel new projeadi" komutu ile kuruyorum. Tabi bu yöntemi kullanmanız için Laravel Installer kurmanız lazım.Kurulumu aşağıda anlattım, artık hangisi kolayınıza gelirse

Adım 1:Komut satırında şunu yazıp enter diyoruz

composer global require "laravel/installer=~1.1"

Adım 2: Windows kullanıcıs iseniz PATH eklemeniz lazım. Windows 64 bit kullanıyorum ve şu şekilde ekledim. Bilgisayarıma sağ tıklayıp Özellikler -> Gelişmiş Sistem Ayarlarına tıklıyoruz. En altta Environmet Variables var, türkçe windows kullanmadığım için nasıl çevirdiler bilmiyorum. Çevresel değişkenler gibi bir şey olabilir. Ona tıklayıp Sistem Değişkenlerinde PATH kısmına çift tıklayarak satırın en sonuna şunu ekliyoruz:

;C:\Users\Bilgisayar-kullanıcı-adınız\AppData\Roaming\Composer\vendor\bin

Tabi burada bilgisayar-kullanıcı-adınız kısmını kendi bilgisayarınza göre değiştirin. Windows Türkçe ise diğer kısımlarda değişir.. Bir de vendor ben de buraya kurdu, sizde başka yere kurmuş olabilir. Bir de en baştaki noktalı virgüle dikkat. Mevcut diğer yollardan ayırmak için araya noktalı virgüller konulduğunu belki biliyorsunuzdur.

Bu işlem bitince pratik olarak "laravel new projeadi" komutuyla "projeadi" isminde laravel kurabilirsiniz.

obarlas

laravel'in .env dosyasını yaratması composer.json içerisinde tanımlanmış[1], .env istenmeyen değil aksine istenen bir dosya.

"post-create-project-cmd": [
 "php -r \"copy('.env.example', '.env');\"",
 "php artisan key:generate"
]

[1] https://github.com/laravel/laravel/blob/master/composer.json

FGDeveloper

Merhabalar,
1-2 gündür laravel öğrenmeye çalışıyorum.Fakat bu env olayını bir türlü anlyamamıştım. dökümantasyonu hiç ama hiç açıklayıcı değil.

Buradaki konuyu görünce "oh sonunda ışık yandı" demiştim, fakat kafamda yeni sorular oluştu. Diyelimki, ben 3 farklı ortamda farklı ayarlarla çalıştıracağım sistemi.
Yani : local, preproduction, production. . Hiç olmaz demeyin bizim şirkette 4 farklı ortamda çalıştırdığımız projeler var

Sizin dediğiniz .env dosyası local için, config'ler production için ise, preprod sunucusu için config nasıl/nereden yapılır?

https://mattstauffer.co/blog/laravel-5.0-environment-detection-and-environment-variables
Burada birşeyler anlatılmış fakat ben bir türlü ne demek istediğini anlayamadım.

mgsmus

@FGDeveloper

Fazla zorlamaya gerek yok. Her bir environment için bir env dosyası hazırlayın, .env-production, .env-preproduction... gibi. Herkes kendi env dosyasının adını .env yapsın. Elemanın biri Command yazmış File::put ile env dosyalarının içini swap yapıyor

gerek var mı bu kadar uğraşmaya?

FGDeveloper

@mgsmus
Her sunucuya kendi env dosyasını göndermek gerekecek o zaman? tüm .env dosyalarını deploy edersem, hangi sunucuda hangisini kullanması gerektiğini nasıl anlayacak ki?.

codeigniter'da ortama göre config klasörünü çoğaltıyordun, index.php de $_SERVER['HTTP_SERVER'] değerine göre, environment define'ını değiştirip ilgili config klasörüne bakmasını sağlanır.

Laravelde, sunucuya göre ilgili .env dosyasına bakmasını nasıl sağlarız?

mgsmus

Şu bahsettiğiniz 4 farklı ortamı biraz açıklar mısınız? Ben orayı tam anlamadım sanırım. Bir de deploy derken? Yukarıdaki tartışma ne ile sonlandı bilmiyorum ama .env dosyalarını ben sadece localde kullanıyorum, deploy etmiyorum.

Not : Bir de şunu eklemek istiyorum ben karşılaşmadım ama forumda bir arkadaş datatable kullanırken garip bir problem ile karşılaşmış. Anlaşılan env dosyaları config dosyalarına göre daha geç okunuyor, o yüzden paralel çok fazla request olan işlemlerde sorun çıkartıyor. env yerine normal config dosyalarını kullanınca sorunu çözülmüştü. Bunu da göz önünde bulundurun derim.

Laravel Türkiye Forumları, ücretsiz forum uygulaması Flarum ile yapılmıştır.